Suplementacja to powszechny sposób na pokrycie dziennego zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze. Podstawą w ich dostarczeniu musi być dieta, jednak nie zawsze jest to możliwe. Istnieją również pewne sytuacje (np. stany chorobowe), gdzie organizm wymaga większej ilości witamin i składników mineralnych. Wówczas suplementacja jest dodatkowym wsparciem. W niektórych etapach życia, np. u dzieci, kobiet w ciąży i osób starszych, również zwiększa się zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze.¹

Na rynku znajduje się duży wybór suplementów i towarzysząca mu łatwa dostępność². W związku z tym warto wiedzieć, jak wygląda bezpieczna suplementacja. Czym się kierować, wybierając suplement? Jakich zasad przestrzegać? Czym się różni lek o suplementu? Sprawdź!

Czym jest suplement?

Zgodnie z przyjętą definicją suplement jest środkiem spożywczym, którego cel polega na wsparciu codziennej diety, w uzupełnieniu dziennego zapotrzebowania na niezbędne witaminy i składniki mineralne. Ma właściwości wyłącznie odżywcze i nie można traktować go jako środek leczniczy. Suplement diety może zawierać skoncentrowaną dawkę konkretnej substancji lub stanowić kompleks niezbędnych składników odżywczych. Suplementy dostępne są w postaci umożliwiającej ich łatwe dawkowanie. Są to m.in. tabletki, kapsułki czy drażetki. Największe niedobory w populacji Polski występują szczególnie w zakresie witaminy D i kwasu foliowego.¹

Lek a suplement – jaka jest różnica?

Pomiędzy lekiem a suplementem istnieje zasadnicza różnica. Przede wszystkim produkt leczniczy ma na celu leczenie chorób lub zapobiega ich występowaniu. Może więc wpływać na modyfikację procesów fizjologicznych w organizmie oraz poprawiać ich funkcjonowanie. Zasadniczą różnicą więc pomiędzy lekiem a suplementem jest to, iż lek posiada właściwości lecznicze, natomiast suplement – odżywcze. Rolą preparatu witaminowego jest wsparcie codziennej diety. Z kolei lek stosuje się w celu osiągnięcia konkretnego efektu leczniczego. Lek i suplement diety różnią się celem zastosowania i sposobem działania na organizm.¹

Jakie wymagania musi spełniać suplement?

W Polsce kwestię dopuszczenia danego suplementu diety do obrotu reguluje Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia, a nadzór nad całością posiada Główny Inspektorat Sanitarny. Ze względu na fakt, iż suplement dostarcza skoncentrowaną dawkę substancji do organizmu, musi spełniać pewne standardy, aby zapewnić bezpieczeństwo konsumentom.

Przede wszystkim na opakowaniu każdego suplementu muszą znaleźć się dokładne informacje o zawartych składnikach i ich stężeniu. Producent ma również obowiązek zamieścić informacje dotyczące stosowania danego preparatu. Oprócz składników głównych na opakowaniu musi znaleźć się także informacjach o substancjach dodatkowych znajdujących się w suplemencie.¹

Jakie witaminy i składniki mineralne warto suplementować?

Do kluczowych witamin zalicza się m.in.:

• witaminę A – uznawana jest za witaminę wzroku, gdyż wpływa na jego kondycję. Rozjaśnia przebarwienia, przyspiesza gojenie naskórka i wspomaga łagodzenie objawów trądziku. Wpływa pozytywnie na kondycję skóry, włosów i paznokci;³
• witaminę D – jest ona jedną z kluczowych substancji dla organizmu. Jej niedobory mogą powodować u dzieci krzywicę lub zaburzenia wzrostu. Z kolei u dorosłych sprzyjają rozwojowi osteoporozy, otyłości, cukrzycy, nowotworów, a nawet depresji⁴;
• witaminę C – wzmacnia ona działanie układu odpornościowego, bierze udział w syntezie kolagenu oraz łagodzi skutki stresu oksydacyjnego. Zwiększa przyswajalność żelaza i reguluje ciśnienie krwi. Pomaga utrzymać dziąsła w dobrej kondycji⁵;
• witamina E – jej niedobory powodują zmęczenie, zwiększoną senność oraz przyspieszają procesy starzenia się skóry. Mogą prowadzić także do zaburzeń w pracy układu nerwowego.⁶

Z kolei niezbędne składniki mineralne to:

• cynk – bierze udział w syntezie białek, hormonów i krwinek czerwonych. Wpływa na odporność i kondycję skóry;⁷
• magnez – bierze udział w metabolizmie tłuszczów, węglowodanów i białek. Wpływa na kurczliwość mięśni oraz wzrost i gęstość kości. Jego niedobory mogą powodować zaburzenia rytmu serca⁸;
• wapń – jest głównym składnikiem budulcowym kości. Jego niedobór może prowadzić do rozwoju osteoporozy. Wapń wpływa także na funkcjonowanie układu sercowego i bierze udział w regulacji kurczliwości mięśni⁹;
• żelazo – jest niezbędne w syntezie hemoglobiny. Jego niedobory mogą skutkować spadkiem wydolności organizmu oraz tendencją do tworzenia się zajadów. Osoby z niedoborem żelaza mają również bladą skórę⁹;
• potas – niedobór potasu powoduje m.in. osłabienie, zaparcia czy problemy z kurczliwością mięśni. W przypadku dużych niedoborów może pojawić się m.in. mrowienie dłoni, niedrożność jelit czy spadek ciśnienia krwi. ¹⁰

Jak wybrać najlepszy dla siebie preparat?

Wybierając preparat dla siebie, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na to, czy producent spełnia określone wymagania, takie jak dokładne oznakowanie produktu, sposób stosowania czy ostrzeżenie o tym, aby nie przekraczać zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia. Ze względu na powszechną dostępność suplementów należy zwrócić uwagę na to, czy suplement zawiera odpowiednie proporcje witamin i składników mineralnych. Należy przyjmować suplementy diety dostępne w sprawdzonych placówkach, takich jak np. apteka.¹

Bezpieczna suplementacja – o czym pamiętać?

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że niezbędne składniki odżywcze w pierwszej kolejności muszą być dostarczone wraz z dietą. Zrównoważony sposób żywienia jest podstawą w tym zakresie. Jednak na skutek różnych czynników pokarm nie zawsze jest w stanie zapewnić pełne zapotrzebowanie. Dopiero w tej sytuacji warto sięgnąć po suplementację poszczególnych składników lub kompleksów witaminowych. Aby zachować bezpieczeństwo suplementacji, należy przede wszystkim stosować się do zaleceń producenta¹. Jeśli zaleca on, aby preparat popijać dużą ilością wody lub spożywać najlepiej przed snem, należy trzymać się tych wskazań.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Co musisz wiedzieć, zanim zaczniesz suplementację?

Zanim zaczniesz suplementację, musisz przede wszystkim wiedzieć, jakie jest Twoje zapotrzebowanie i których składników potrzebujesz. W tym celu warto wykonać badanie krwi, a dopiero w następnym kroku dobrać odpowiednią suplementację.

2. Kiedy warto sięgnąć po suplementy diety?

Po suplementy diety warto sięgnąć wówczas, gdy masz trudności z uzupełnieniem dziennego zapotrzebowania na witaminy i składniki mineralne wraz z dietą. Ich spożycie zalecane jest także w stanach zwiększonego zapotrzebowania, np. w przebiegu niektórych chorób czy w czasie ciąży. Jednak w tej sytuacji, przed rozpoczęciem suplementacji, należy zawsze skonsultować się z lekarzem. Dodatkowa suplementacja zalecana jest także osobom uprawiającym sport.

Bibliografia:

1. Wąsiak W., Leki, suplementy diety czy żywność funkcjonalna?, Tutoring Gedanensis 5(1)/2020 (19-23).
2. Bsoul-Kopowska M., Suplementy diety a zarządzanie bezpieczeństwem zdrowotnym konsumentów, Wybrane Aspekty Bezpieczeństwa Pozamilitarnego, Częstochowa 2022.
3. Zaborska A. i inni, Witamina A – funkcje i znaczenie dla człowieka, Przemysł Spożywczy, 2015.
4. Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 4, 203–210.
5. Janda K. i inni, Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pomeranian Journal of Life Sciences, 2015, 61, 4, 419–425.
6. Zielińska A. i inni, Tokoferole i tokotrienole jako witamina E, Chemik 2014, 68, 7, 585–591.
7. Szcześniak M., Cynk – pierwiastek zdrowia, Farmakologia Polska,  2014, 70(7): 363-366 .
8. Karmańska A. i inni, Magnez – aktualny stan wiedzy, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna.
9. Miernik M., Magnez, wapń, żelazo – jak mądrze je suplementować?, Świat Przemysłu Farmaceutycznego, 2/2016.
10. Drabczyk R., Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna, 2022, dostęp: 21.08.2022.