Witamina A tworzy tak naprawdę grupę kilku substancji chemicznych wykazujących podobne właściwości. Po raz pierwszy została wyizolowana z wątroby wieloryba. Witamina A jest jedną z kluczowych dla zachowania prawidłowej pracy całego organizmu. Ma istotny wpływ zwłaszcza na kondycję skóry i wzroku.1
Czym jest witamina A? Jakie pełni funkcje w organizmie? Na co pomaga i jak rozpoznać jej niedobory? Sprawdź!
Witamina A – co to za składnik? Gdzie występuje?
Witaminy to tzw. związki organiczne, których obecność w organizmie jest niezbędna dla przebiegu wielu procesów wewnątrzkomórkowych. Jedną z kluczowych jest witamina A – substancja rozpuszczalna w tłuszczach.2
Witamina A to termin obejmujący swoim zakresem kilka substancji chemicznych. Mają one bardzo zbliżoną budowę i pełnią podobne funkcje. Najbardziej aktywną biologicznie postacią witaminy A jest all-trans-retinol, określany często jako witamina wzrostowa lub w skrócie – retinol. Po procesie jego utleniania powstaje substancją, jaką jest retinal1.
Retinoidy dzielą się na2:
- I generacji – są to wszystkie naturalne związki, do których zalicza się m.in. retinol czy retinal;
- II generacji – związki syntetyczne budową przypominające naturalne substancje, np. etretinat;
- III generacji – są to retinoidy poliamoryczne, działające selektywnie receptorowo, np. adapalen.
Witamina A jest substancją, która musi zostać dostarczona do organizmu wraz z pożywieniem. Źródłem jej naturalnego występowania są m.in.2:
- żółtka jaj,
- szpinak,
- dynia,
- brokuły,
- pomarańcze,
- mleko,
- sery,
- ryby,
- mięso.
Miejscem metabolizowania retinoidów jest wątroba, a za wydalanie resztek procesów metabolicznych odpowiadają nerki.1 Ze względu na fakt, że witamina A rozpuszczalna jest w tłuszczach, powinno się ją spożywać w połączeniu np. z olejami roślinnymi.3
Witamina A – właściwości. Jakie ma działanie?
Witamina A jest jednym z kluczowych składników dla zachowanie właściwej kondycji wzroku. Wynika to m.in. z faktu, iż witamina ta jest bezpośrednio zaangażowana w proces widzenia ze względu na rodopsynę – światłoczuły barwnik, do którego wytworzenia potrzebna jest opsyna oraz pochodna witaminy A.2
Dlatego też składnik ten jest kluczowy w zachowaniu dobrej kondycji wzroku, a jego niedobory mogą nawet powodować zmierzchowe zaburzenia widzenia, czyli tzw. kurzą ślepotę. Niedobory witaminy A mogą powodować także wysychanie rogówki oka, a nawet jej rozmiękczenie.1
Oprócz tego witamina A bierze udział w procesach podziału komórkowego, wpływając tym samym m.in. na prawidłowy rozwój embrionalny czy wzrost. Zaangażowana jest także w procesy gojenia ran, pobudza produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym,2 poprawia płodność oraz wzmacnia odporność.1
Witamina A – jak działa na skórę?
Witamina A ma również ogromny wpływ na kondycję skóry. Przede wszystkim jest antyoksydantem, co oznacza, że walczy ze stresem oksydacyjnym i jego skutkami. Tym samym witamina A zmniejsza ryzyko powstawania nowych zmarszczek oraz może redukować aktualne. Pośrednio uczestniczy w procesach aktywujących produkcję kolagenu oraz wpływa na większą elastyczność skóry.2Witamina A zwiększa również grubość naskórka, co jednocześnie czyni go odporniejszym na działanie innych czynników i pozwala zachować lepszą kondycję skóry. Substancja ta sprzyja również zatrzymywaniu wody w komórkach, co z kolei wpływa na nawilżenie naskórka. Witamina może być pomocna również w eliminowaniu przebarwień.2
Witamina A – jak działa na trądzik?
Trądzik jest jedną z bardziej powszechnych dolegliwości skóry, sprawiając jednocześnie spory dyskomfort dla chorych. Trądzik jest chorobą przewlekłą i wieloczynnikową, jednak jedną z kluczowych kwestii w łagodzeniu zmian zapalnych jest dieta. Powinna być ona bogata w kluczowe witaminy i składniki mineralne, takie jak witamina A.3
Podłożem choroby jest m.in. nadmierne wydzielanie łoju czy rogowacenie skóry. Witamina A ma ogromne znaczenie w łagodzeniu trądziku przede wszystkim ze względu na regulację produkcji łoju. Oprócz tego witamina ta łagodzi stany zapalne pojawiające się w przebiegu choroby (wypryski).3
Witamina A – niedobory. Jak je rozpoznać?
Niedobory witaminy A często spowodowane są niewłaściwą dietę, zbyt ubogą w odpowiednią podaż retinolu. Zbyt mała podaż może wynikać także z zaburzeń wchłaniania, powodujących przyswajanie niewystarczającej ilości witaminy do organizmu. Inną przyczyną mogą być dolegliwości lub zaburzenie pracy wątroby, odpowiadającej za metabolizowanie tej substancji.1
Długotrwałe niedobory witaminy A mają poważne konsekwencje. Przede wszystkim zbyt niska podaż retinolu może prowadzić do rozwoju kurzej ślepoty lub innych dolegliwości w obrębie narządu wzroku1. Ze względu na wpływ witaminy A na skórę jej niedobory sprzyjają także3:
- nadmiernemu przesuszeniu skóry;
- niewłaściwemu przebiegowi procesów złuszczania naskórka;
- różnego rodzaju zmianom skórnym.
Niedobory witaminy A, prowadzące do nadmiernego łuszczenia się naskórka, mogą mieć również konsekwencje w postaci kamieni odkładających się w drogach moczowych i żółciowych.1
Witamina A – dawkowanie. Jakie jest dzienne zapotrzebowanie?
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A dla każdej osoby jest dość indywidualne, gdyż uwzględnia płeć, wiek, sytuację życiową czy czynniki chorobowe. Są takie schorzenia, np. o charakterze zapalnym, które dodatkowo utrudniają wchłanianie tej witaminy.4
Są jednak ogólne normy, według których dzienne zapotrzebowanie na witaminę A przedstawia się następująco4:
- niemowlęta – 350 µg na dobę*;
- dzieci w okresie 1–3 lat – 400 µg/doba, 4–6 – 450 µg/doba, 7–9 – 500 µg/doba oraz 10–12 – 600 µg/doba**.
*wystarczającego spożycia (AI)
**zalecanego spożycia (RDA)
W późniejszym okresie dzienne zapotrzebowanie zależne jest od płci dziecka. Dziewczynki w okresie 13–18 lat powinny dziennie spożywać ok. 700 µg na dobę, zaś chłopcy nieco więcej – 900 µg/doba. U dorosłych mężczyzn dzienne zapotrzebowanie utrzymuje się na poziomie 900 µg/doba, a u kobiet – 700 µg/doba.* U kobiet w ciąży i karmiących piersią zalecane dzienne spożycie (RDA) wynosi 3000 µg/doba.4
*zalecanego spożycia (RDA)
Witamina A to substancja, która musi być dostarczana z zewnątrz – najlepiej z pożywieniem. Jeśli jednak z jakiegoś powodu uzupełnienie jej poziomu wraz z dietą jest niemożliwe, warto sięgnąć po suplementy, np. Falvit. Preparat przeznaczony jest dla kobiet i zawiera kompleksowe połączenie niezbędnych witamin i składników mineralnych, w tym witaminę A. Składniki zawarte w suplemencie wpływają pozytywnie na urodę, odporność oraz dodają energii.5
Bibliografia:
- Bojarowicz H., Płowiec A., Wpływ witaminy A na kondycję skóry, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2010, 91, (3).
- Zasada M., Adamczyk A., Witamina A. Budowa i mechanizm działania, Kosmetologia Estetyczna, 2017, 5, 2018, nr.7.
- Dawidziak J., Balcerkiewicz M., Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris) Część I. Witaminy i minerały, Farmacja Współczesna, 2016:9: 67-72.
- Jarosz M. i inni, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, 2020.
- Falvit, Informacje producenta, dostęp: 27.05.2022.
