Witamina D – normy, funkcja w organizmie i objawy niedoboru

Witamina D to jeden z najważniejszych składników koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Witamina ta występuje w kilku postaciach, w zależności od tego, czy jest pochodzenia roślinnego czy zwierzęcego. Syntetyzowana jest m.in. przez skórę, za pośrednictwem promieni słonecznych. Jednak ze względu na klimat są okresy, kiedy organizm potrzebuje dodatkowej suplementacji.¹

Jakie właściwości ma witamina D? Jaką pełni rolę w organizmie i po czym rozpoznać jej niedobory?

Witamina D – co to za substancja? Gdzie występuje?

Witamina D w swojej hormonalnej postaci określana jest jako kalcytriol i zalicza się ją do tzw. czynników transkrypcyjnych genów białek docelowych, co oznacza, że ma znaczenie już dla samego funkcjonowania struktur DNA.¹ Witamina D występuje w dwóch postaciach, w zależności od swojego źródła pochodzenia. Można wyróżnić więc witaminę D pochodzenia¹:

• zwierzęcego – chlolekalcyfelor;
• roślinnego – ergokalcyferol.

Witamina D jest wytwarzana przede wszystkim przez ludzki organizm. Dzieje się to w wyniku procesów określanych jako synteza skórna, do których niezbędne są promienie UV. Jednak ze względu na klimat panujący w Polsce często naturalna synteza zostaje zaburzona. Drugim, równie ważnym źródłem witaminy D jest odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w składniki dostarczające ten cenny składnik odżywczy.¹

Witamina D w pożywieniu występuje m.in. w¹:

• rybach, takich jak łosoś, śledź, węgorz;
• nabiale, m.in. mleku, serach (zwłaszcza w żółtym);
• jajach kurzych.

Zapotrzebowanie na witaminę D jest dość duże w stosunku do możliwości pełnego jej uzupełnienia wraz z dietą. Dlatego samo odżywienia bardzo często nie wystarcza. W takiej sytuacji zalecana jest dodatkowa suplementacja witaminy. Szczególnie w okresach ograniczonej możliwości syntezy naturalnej, gdy jest mniejszy dostęp do promieni słonecznych.¹

Witamina D – właściwości. Dlaczego jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania?

Witamina D pełni wiele funkcji w organizmie. Przede wszystkim bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej, co jest kluczowe do zachowania odpowiednich właściwości tkanki kostnej – nie tylko samych kości i powiązanych z nimi struktur, ale również zębów.¹

Wykazuje więc tzw. działanie kalcemiczne, co oznacza, że bierze udział w utrzymaniu homeostazy Ca i fosforanów.² Dlatego też jej niedobory mają szczególnie negatywne skutki dla kości i rozwoju chorób w ich obrębie¹. Oprócz tego witamina D wpływa korzystnie na regulację ciśnienia krwi – dzięki zwiększeniu wchłanialności wapnia międzykomórkowego. ³

Witamina D a układ odpornościowy

Witamina D jest jedną z kluczowych substancji wpływających na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Witamina ta wspomaga procesy namnażania się komórek systemu immunologicznego, pobudza aktywność limfocytów oraz korzystnie wpływa na zmniejszenie poziomu cytokin prozapalnych w organizmie.¹

Witamina D – kto jest bardziej narażony na niedobory?

Przyczyny niedoboru witaminy D zwykle wynikają z utrudnionej syntezy skórnej tej substancji. Dlatego też mogą pojawiać się sezonowe niedobory w porach roku takich jak zima czy jesień. Jednak ograniczona ekspozycja na słońce to nie jedyna przyczyna niedoboru tej witaminy.⁴

Oprócz zbyt ubogiej diety warto wymienić także choroby nerek. Ich schorzenia wpływają na zaburzenia procesów wchłaniania witaminy D, co skutkuje zbyt małą podażą tej substancji w organizmie. Na niedobory witaminy D narażone są również osoby otyłe⁴, gdyż tkanka tłuszczowa częściowo blokuje wchłanianie tej substancji. Tkanka tłuszczowa jest magazynem witaminy D, a rozpuszczalna w tłuszczach 25(OH)D jest sekwestrowana w tkance tłuszczowej, co czyni ją biologicznie niedostępną. Dlatego też otyłość może sprzyjać niedoborom witaminy D. ⁵

Niedobory witaminy D można zaobserwować także u osób chorujących na mukowiscydozę, chorobę Leśniowskiego-Crohna, a także przyjmujące leki w chorobach takich jak np. AIDS.⁴

Witamina D – objawy niedoborów i konsekwencje. Jak rozpoznać jej zbyt małą podaż?

Niedobór witaminy D wpływa na zmniejszenie stężenia limfocytów we krwi, co z kolei powoduje osłabienie odporności organizmu. W związku z tym częste infekcje mogą być związane m.in. ze zbyt małą podażą tej substancji. Witamina D wpływa także na układ nerwowy, powodując m.in. ciągłe uczucie zmęczenia. Może również sprzyjać rozwojowi schorzeń takich jak depresja czy nerwica.³

Niedobory witaminy D są bardzo groźne dla organizmu, gdyż mogą sprzyjać wielu chorobom, m.in.³:

• rozwojowi nowotworów, szczególnie jelita grubego;
• reumatoidalnemu zapaleniu stawów (RZS);
• cukrzycy typu 1;
• nieswoistemu zapaleniu jelit;
• stwardnieniu rozsianemu.

Jedną z najpoważniejszych konsekwencji niedoborów tej witaminy są zaburzenia w funkcjonowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej, co ma swoje przełożenie na rozwój m.in. krzywicy u dzieci. Niedobory witaminy D sprzyjają także osteoporozie oraz kształtowaniu się wad postawy. Mogą również zwiększać predyspozycje do złamań kości.¹

Niedobory witaminy D wpływają także na kondycję i zdrowie skóry. Jej zbyt mała podaż może skutkować nawet rozwojem takich chorób skóry jak łuszczyca. Z kolei jej nadmiar może sprzyjać atopowemu zapaleniu skóry (AZS) – dlatego tak istotne jest dopasowanie odpowiedniej podaży witaminy D.³

Witamina D – jakie są jej normy?

Normy witaminy D różnią się w zależności od wieku oraz predyspozycji indywidualnych, takich jak obecność czynników sprzyjających jej niedoborom. W ogólnych zaleceniach uznaje się, że¹:

• noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia powinny przyjmować 400 IU na dobę, natomiast po tym okresie – 600 IU;
• dzieci w okresie 1–10 lat powinny dziennie przyjmować ok. 600–1000 IU/doba, natomiast młodzież (11–18) od 800 do nawet 2000 IU na dobę.

U osób dorosłych zaleca się przyjmowanie ok. 800–2000 IU na dobę. Dawka dobierana jest w oparciu o czynniki indywidualne, m.in. masę ciała. Taki sam poziom witaminy D jest zalecany u seniorów.¹

Witamina D – dlaczego warto ją suplementować?

Prawidłowy poziom witaminy D może zapewnić jedynie połączenie syntezy skórnej wraz z dietą. Jednak ze względu na różne czynniki synteza ta często jest utrudniona, co sprawia, że konieczna jest dodatkowa suplementacja.¹ Suplementy takie jak Falvit łączą w sobie niezbędne witaminy i składniki mineralne w odpowiednich proporcjach. Preparat przeznaczony jest dla kobiet i skomponowany specjalnie pod ich zapotrzebowanie⁶.

 

Bibliografia:

1. Rusińska A. i inni, Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018, Postępy Neonatologii, 2018, 24(1).
2. Michałus, I. „Witamina D”, Medycyna Praktyczna, dostęp: 27.06.2022
3. Gawryś J. i inni, Sezonowe zmiany stężenia witaminy D i ich wpływ na jej suplementację, Kosmetologia Estetyczna, 2016, 6, nr. 5
4.  Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Serca i Naczyń, 2009, 6(4):203-210.
5. Szymański, F. „Miejsce witaminy D w codziennej praktyce klinicznej”, Forum Medycyny Rodziennej, 2015, tom 9, nr. 6, 423-434.
6. Falvit, Informacje producenta, dostęp: 27.05.2022.